Elektriciteitsmarkt

Nog vóór het vervoer en de levering bij een eindklant wordt elektriciteit op de groothandelsmarkt verhandeld tussen de professionelen van de sector, zoals de producenten, leveranciers en traders van elektriciteit. Om deel te nemen aan deze markt, dient men ‘Evenwichtsverantwoordelijke’ te zijn (BRP - Balancing Responsible Party) (1).

Gediversifieerde transacties

Er zijn verschillende manieren om transacties te doen op de elektriciteitsmarkt in België:

• De bilaterale transacties buiten de beurs genaamd OTC (Over the Counter): Deze transacties vinden plaats tussen gekende partners, bijv. een producent die verkoopt aan een leverancier. Zij nemen een substantieel deel van de totale markt in beslag.
• De anonieme transacties op de beurs: In België is deze elektriciteitsbeurs Belpex.
• De transacties van import en export: Hiervoor dienen voorafgaand import- of exportcapaciteiten gekocht te zijn op de respectievelijke grenzen. Deze capaciteiten zijn technisch beperkt en worden verkocht via veilingen of op de secundaire markt.

De deelnemende partijen van de markt kopen en verkopen elektriciteit op lange termijn, op korte en op zeer korte termijn. De CREG (federale regulator) houdt toezicht op de verschillende markten.

Transacties gespreid in de tijd

Het begrip ‘tijd vóór de fysieke levering’ is belangrijk bij het aflijnen van drie specifieke markten:

• Forward Market of de markt op lange termijn: hier wordt onderhandeld over de elektriciteit tot drie jaar vóór de leveringstermijn. Deze markt laat de partijen toe om een aanzienlijk deel van hun leverings-portefeuilles veilig te stellen.
• Day Ahead Market (DAM) of markt van de dag voorafgaand aan de de dag van de fysieke levering: deze markt, die sluit om 14u30, staat de operatoren toe om de mix van elektriciteitsproductie te optimaliseren binnen de Belgische markt. Via de marktkoppeling wordt het productiepark verder geoptimaliseerd op CWE niveau (Central West Europe), voor zoverre er genoeg interconnectiecapaciteit beschikbaar is. Dezelfde connectie met de aangrenzende landen leidt tot een hoge convergentie van de day ahead-marktprijzen binnen de zone CWE, steeds beïnvloed door de beschikbaarheid van de interconnectiecapaciteiten. Dit garandeert op elk moment de meest competitieve prijs onder invloed van de ‘Merit Order', het mechanisme dat de volgorde bepaalt volgens dewelke de productiemiddelen zullen gevraagd worden om te produceren.
• Continuous Intraday Market (CIM) of markt van de leveringsdag : hier onderhandelt men over de elektriciteit tot vijf minuten vóór de fysieke levering. Het is een markt die toe laat om bij te sturen om het hoofd te bieden aan eventuele technische of klimatologische problemen, of om op te treden in geval van foutieve ramingen.

Een volwaardig vakdomein

Onderhandelen op deze markten is een zeer gespecialiseerd vak binnen de sector. Het vraagt een diepgaande expertise op een steeds meer internationale markt. Alle producenten en leveranciers zijn dus niet noodzakelijk zelf ‘BRP‘. Zij vertrouwen deze taak soms toe aan derden, die optreden als evenwichtsverantwoordelijke.

Een fysiek te stabiliseren markt

Het betreft een fysieke markt waar het product moet geïnjecteerd worden op het transmissienet of op het distributienet (TNB, DNB) dat in permanent evenwicht  moet zijn. Er is voor de TNB – in België is dit Elia - dus de mogelijkheid om reserves te verwerven bij de BRP of bij de aggregatoren door reservatiekosten te betalen om over reservecapaciteiten te kunnen beschikken. De TNB zal bovendien activeringskosten betalen op het moment dat hij deze reserves daadwerkelijk aanspreekt. Het betreft een soort van capaciteitsmarkt, maar relatief weinig liquide. Deze transacties en reserves laten de TNB toe om zijn eindverantwoordelijkheid als beheerder van het evenwicht op het net te garanderen.

(1) Een BRP (Balancing Responsible Party) is verantwoordelijk voor het evenwicht van zijn portefeuille. Hij moet dus het evenwicht tussen vraag en aanbod van elektriciteit garanderen voor zijn eigen klanten. Er is een systeem van Bonus-Malus, beheerd op niveau van de TNB, in functie van de positieve of negatieve bijdrage van elke BRP aan het evenwicht van het net.